Ý kiến của Minh Liên

NGHĨ VỀ "NỘI DUNG MỘT BÀI BÁO"

(Trên tạp chí GIAO ĐIỂM và CHUYỂN LUÂN)

 

Sau khi đọc được bài viết "Bụt hay Phật" trên tạp chí "GIAO ĐIỂM" của tác giả Phan Mạnh Lương, chúng tôi không ngại cái dở của mình trong việc viết lách, cũng xin được nêu lên đây vài cảm nghĩ về vấn đề đó. Chúng tôi cũng xin được thưa trước rằng đây chỉ là suy nghĩ của một cá nhân vì cảm nhận được... hình như là "người ta" có một ý đồ.... gì đó trong vấn đề này....???

Nhưng trước hết chúng tôi xin lượt qua các điểm chính mà chúng tôi muốn đề cập rồi sẽ kết luận sau:

Sau khi đọc bài viết "Bụt hay Phật" và được Tác giả Phan Mạnh Lương cho biết vấn đề được nêu lên trong một bài tiểu luận cùng tựa của tác giả Nguyễn trọng Phu đăng trên tạp chí "Thế kỷ 21" số 123, chúng tôi đã mở máy vi tính vào "Web site: WWW.Kicon.com/theky21" để đọc lại cho được nguyên văn của bài tiểu luận đó và sau đây chúng tôi xin ghi lại những điểm chính về một cảm nghĩ mà chúng tôi đã có được:

Trong phần I "Lý do đặt vấn đề" tác giả Nguyễn Trọng Phu (NTP) có nói rằng:

"Trong khoảng mươi mười lăm năm nay, trong một số các đạo tràng Phật giáo, một số các chùa, nhóm tu học, cũng như một số sách báo Phật giáo, đã xuất hiện một danh từ mới, đó là danh từ Bụt, để tôn xưng bậc Giác ngộ, mà trước đây, người ta vẫn thường gọi là Đức Phật..."

Chúng tôi nghĩ rằng nếu ông NTP đừng nói bao gồm "một số các chùa" trong đó thì còn dễ dàng chấp nhận được chớ còn nếu vì muốn phóng đại để thuyết phục mà ông nói "một số các chùa" cũng thay danh từ Phật bằng danh từ "Bụt" thì tôi cho rằng không ổn, vì sao? Vì theo tôi nghĩ, chỉ có các làng Mai, làng Hồng.... của Thiền sư Nhất Hạnh và những kinh hay sách của Thiền sư Nhất Hạnh viết hay soạn mới thường xài từ "Bụt"....

Vì... Nếu nói về mấy ngàn năm trước, về thời tổ tiên của chúng ta, khi tổ tiên của chúng ta còn vận khố thì thú thật chúng tôi không biết... nhưng trong thời hiện tại thì khi đã nói là chùa thì người ta thờ "PHẬT", có ông thầy trụ trì, thường ngày có một số Phật tử tề tựu để gỏ mõ tụng kinh và những lúc như vậy chúng tôi dám cam đoan rằng không có chùa nào dạy Phật tử niệm rằng:

"Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni... Bụt"

Hay là đổi sáu chữ niệm hồng danh thành ra: "Nam mô A Di Đà Bụt"....

Và các Thầy, các Cô gặp nhau thì chắc chắn là họ chào nhau bằng:

- Mô Phật, chào Thầy

- Mô Phật, chào Cô...... chớ chả bao giờ có ai lại nói:

- Mô Bụt, chào Thầy

hay: - Mô Bụt, chào Cô....... Nghe nó tiếu lâm làm sao ấy.....

Và một điều chúng tôi có thể nói một cách chắn chắn rằng: Không bao giờ ở trong chùa có những câu niệm Phật hay cầu nguyện quái đãn và khó nghe như:

.......... Bụt chúng sanh tánh thường rỗng lặng....

.......... Mười phương Bụt bảo hào quang sáng ngời...

Hay: "Chí tâm đãnh lễ.....

"Nam mô tận hư không biến pháp giới hóa hiện vị lai thập phương chư...Bụt"(!)

Chúng tôi cũng dám cam đoan rằng tác giả NTP chưa bao giờ và sẽ không bao giờ xưng mình là "BỤT TỬ" và tôi cũng dám cam đoan rằng tác giả NTP sẽ không đủ can đảm kêu gọi các "GIA ĐÌNH PHẬT TỬ " trên khắp thế giới đổi danh xưng là "GIA ĐÌNH BỤT TỬ"?

Trong đoạn kế đó tác giả NTP có nói đại ý rằng chữ Bụt là do Tổ tiên xa của chúng ta từ hai ngàn năm trước đã dùng nhưng tổ tiên gần của chúng ta lại làm gián đoạn không xài nữa.... bây giờ theo ý của tác giả NTP là nếu đem xữ dụng lại thì sẽ gây một số "hiểu lầm".... Theo thiển nghĩ dùng chữ "chướng" có lẽ hợp lý hơn, cũng như tổ tiên xa của chúng ta ngày xưa vận khố.... gián đoạn không dùng một thời gian và nếu bây giờ tác giả NTP kêu gọi người Việt vận khố trở lại thì sẽ thấy.... chướng mắt chớ không thể lầm lẫn giữa cái quần và cái khố được....?

Ở đây chúng tôi nghĩ, chúng ta nên cho Tổ Tiên gần của chúng ta một điểm son vì...... Có phải chăng (?) vì các Ngài thấy rằng chữ "Bụt" chỉ là âm đầu của chữ "Buddhã", vô nghĩa và không nói lên được một khía cạnh nào của chữ "Vô" hay "sắc sắc... không không..." cho nên các Ngài mới thay vào đó bằng một chữ (Tàu) tượng nghĩa, mang tính thiêng liêng và gợi trí tò mò, gợi lòng nghi của con người hơn.... Đó là chữ "Phật". Vì có nghi thì mới có nghĩ, có tìm hiểu, hiểu được rồi thì là ngộ.... nghi nhiều ngộ nhiều, không nghi không ngộ....?

Đến phần III, tác giả đã bỏ khá nhiều công phu để sưu tầm tài liệu để chứng minh rằng theo tác giả thì thay đổi từ "Phật" thành "Bụt" thì đúng hơn, hợp lý hơn.... Nhưng tác giả lại nói rằng:

"... theo từ điển này (của Alexandre de Rhodes) thì hai danh từ Bụt và Phật đều đã được dùng để gọi Buddhã...."

Như vậy ai dùng từ nào thì dùng sao còn kêu gọi thay đổi làm gì? Có phải chăng muốn thay đổi để hổ trợ cho "ai đó" thực hiện một ý đồ gì đây chăng ?

Hơn nữa ai cũng biết, vào thời các cha các cố của những người Việt Thiên Chúa mới vào đất nước Việt Nam thì họ muốn bằng mọi cách tiêu diệt hoặc hạ nhục hay bôi bác các tôn giáo khác để không ai muốn theo. Hơn thế nữa, nếu họ mà giết được hết những người nào không chịu theo đạo Chúa thì họ cũng sẵn sàng (Biết bao nhiêu tài liệu đã được các học giả phơi bày trong thời gian gần đây.) Và như vậy thì những báo cáo của những Bento Thiện (Dòng Tên) gởi về La mã toàn là những báo cáo mang nội dung bất lợi cho các tôn giáo khác nói chung chớ không riêng gì "Bụt giáo" (!) (Chúng tôi tập xài tiếng "Bụt" ông NTP đó!) Vậy sao còn căn cứ vào các báo cáo đó để đặt vấn đề?

Nếu vậy sao không căn cứ vào các báo cáo đó để vận động đồng bào Việt Nam đổi tên nước của mình trở lại thành "Annam" đi để cho tổ tiên lâu đời của chúng ta khỏi mang nổi buồn sâu đậm...? Có ai nghe trong số hơn 70 triệu con dân Việt Nam (hay mấy triệu dân Annam vào thuở xa xưa) than rằng:

- Trời Bụt ơi!!!.....

Có phải chăng (?) tác giả nghĩ rằng khi đã thay thế được chữ "Phật" thành chữ "Bụt" thì pháp môn Tịnh Độ sẽ dần dần đi vào quên lãng và rồi người ta sẽ đổ xô nhau tìm chỗ...ngồi.... thiền ? Vì dù có can đãm mấy đi nữa cũng không ai niệm:

"NAM MÔ A DI ĐÀ.. BỤT"

Chúng tôi dám cam đoan rằng chính tác giả NTP cũng chưa chắc đã thay đổi được cách tụng niệm như vậy.!??

Trong Phần IV, Tác giả viết:

"Cứ xét đến sự kiện, vào cuối năm 1997, sau khi một số khá đông người gọi Buddhã là Bụt một cách rất tự nhiên, mà vẫn có người cho rằng danh từ Bụt là chữ của ông này..., ông nọ, thì việc giải đáp thắc mắc này không phải là vô ích...."

Sao tác giả không nói thẳng ra là của  Thiền sư Nhất Hạnh cho được việc? Vì từ xưa nay và theo chỗ chúng tôi biết thì có thể nói Thiền sư Nhất Hạnh là người đầu tiên đã khuyến khích người khác dùng chữ "Bụt" thay chữ "Phật"...? (Hình như từ cuối thập niên 50 trở về sau này, còn trước đó thì không có ai bày như vậy mà ai muốn gọi sao thì gọi?)

Chúng ta hãy nghe tác giả NTP nêu lý do: (Các câu viết chữ xiên là nguyên văn của ông Nguyễn trọng Phu)

1. a/ "Danh từ Bụt được dịch hợp lý từ chữ Phạn Buddhã, vì cùng âm B với nhau"!

Chúng tôi dù học dốt vẫn biết được rằng chữ "Bụt" là âm đầu của chữ Buddhã chớ đâu có phải Buddhã được dịch nghĩa là "Bụt"!? Nếu như vậy thì học phiên dịch ngoại ngữ rất dễ dàng như các anh nghệ sĩ hài hước đã thông dịch trong các màn hài kịch vậy thôi..!!! "Bu-đa" cứ dịch là "Ba-đu" vì cũng cùng âm "B" với nhau mà....!!!

b/ "Xét chung trên thế giới, thì hai thứ tiếng phổ thông nhất là Anh và Pháp cũng đều dùng âm "B" để dịch như thế (Pháp:Bouddha, Anh: Buddha)."

Tưởng đâu hay ho gì... nhưng cũng chỉ là trò... bỏ Tàu theo Tây theo Mỹ, không khéo sau này tác giả NTP sẽ vận động thay đổi một số chữ nữa: Thí dụ như trong văn thơ thay vì nói "thanh" để chỉ màu "xanh" thì tác giả NTP sẽ vận động đổi thành "Blanh" vì tiếng Tây là "Bleu", tiếng Anh là "Blue" là hai thứ tiếng phổ thông nên dùng âm...Bờ Lờ (BL) cho được giống Tây hay Anh hơn!! Xin can...

c/ "Chúng ta rất tri ân Tổ tiên từ thượng cổ của chúng ta đã khéo léo dịch danh từ Buddhã "ra chữ Bụt và lưu truyền lại cho chúng ta mãi đến ngày nay."

Chúng tôi lại cũng xin tri ân Tổ tiên xa của chúng ta đã đã sáng suốt mà nhận thấy rằng từ "Bụt" chỉ là âm đầu của danh từ chữ Phạn "Buddhã" là vô nghĩa nên đã mượn từ "Phật" của Tàu có ý nghĩa hơn?? Có phải chăng vì các Ngài đã nghĩ rằng chữ nào cũng là mượn thì thà mượn cái nào cho có ý nghĩa, chớ không phải vì nó là Anh là Tây, cho là ngon lành hơn rồi theo nó mà mượn....

2. a/ "Làm giàu trở lại ngôn ngữ Việt......."

Chúng ta có hai cái áo, một cái áo cũ chúng ta không xài, xếp cất đó nhưng không vứt đi và lâu lâu lấy ra thay đổi, như vậy đâu có nghĩa là chúng ta giàu trở lại...

b/ "... Xin trả lời rằng, chúng ta sẽ dùng cả hai danh từ, như cha ông chúng ta vẫn thường sử dụng vậy....Có bất hợp lý và kỳ thị chăng, là một người lại chủ trương chỉ dùng danh từ Phật mà thôi..."

Đạo Phật rất bao dung, anh đi đường của anh, tôi đi đường của tôi, anh tu Thiền kệ anh, tôi tu theo Tịnh Độ thì cứ sáu chữ "Nam Mô A Di Đà Phật" mà tôi niệm. Có bất hợp lý và kỳ thị chăng là khi người ta cứ phải muốn tôi sửa theo họ mà niệm "Nam Mô A Di Đà Bụt".... Nếu biết nói như trên sao tác giả NTP còn than là phải mất mấy chục năm mới thay đổi được "Phật"thành "Bụt"?

3. a/ Bồi đắp gốc rễ tâm linh. Quả thật đối với một số người lớn tuổi, không sinh sống gần gũi với nhân dân miền Bắc, và ít có dịp tiếp xúc với văn chương quốc âm, thì sử dụng danh từ Bụt có phần ngở ngàng và không chừng còn có mặc cảm là có mới nới cũ nữa..."

Tác giả nói hơi quá chăng? Bởi vì như đã nói, từ "Bụt" đã không dùng từ bao nhiêu thế kỷ nay, nay nếu có đem ra dùng lại cũng như xài dao cùn (dao cũ) vậy thôi chớ có gì gọi là bồi đấp gốc rễ tâm linh? Hay đó chỉ là một câu nhại lại cho.... kêu vậy thôi?

Ở đoạn kế tiếp tác giả lại nói quá rồi. Bởi vì một đứa con nít cũng biết chấp nhận: Anh ở miền Bắc anh nói cái "màn", còn tôi miền Nam tôi nói cái "mùng" nhưng anh hiểu tôi tôi hiểu anh là đủ rồi... Hay ý của tác giả muốn nói rằng: Tác giả ở ngoài Bắc, tác giả có dịp tiếp cận với văn chương quốc âm cho nên nói "Bụt" hay hơn, có vẻ văn chương quốc âm hơn người miền Nam ít có dịp tiếp cận với văn chương quốc âm cho nên gọi là Phật ? Cho dù như vậy là thật đi nữa (nhưng sự thật chưa chắc như vậy) thì cũng đâu có gì gọi là ngỡ ngàng hay mặc cảm? Mặc cảm chăng là tác giả đã mặc cảm vì đã ngấm ngầm hổ trợ cho ý đồ (?) Phá hoại Đại Thừa, tiêu diệt Tịnh Độ để người ta quay sang các pháp môn khác... ???

b/....thì các sinh hoạt về văn hóa tâm linh trải dài trong khoảng 13 thế kỷ ấy, tạm kể từ thời Hai Bà Trưng, nhất định phải có tiếng Việt riêng để gọi Buddhã chớ không phải chỉ có một tiếng Phật mượn từ chữ Nho mà thôi."

Có phải chăng (?) theo tác giả thì từ "Phật" mượn của chữ Nho không nên xài, xài tiếng "Bụt" mượn của tiếng Phạn cho giống..... Tây, giống Ăng lê một chút chăng? Vì tiếng Tây và tiếng Anh đều có vần "B" đầu... Chúng tôi nghĩ, đem cái đầu óc vọng ngoại mà tìm hiểu về... Phật pháp thì thật là không nên.... (Chúng tôi chưa quen gọi là "Bụt pháp" nên cứ gọi là "Phật pháp" vậy.) Cũng như đã có người chê mấy chữ "sư huynh", "sư tỉ" của Tàu mà đổi thành nửa nạc nửa mỡ là... "sư anh", "sư chị".... Và Việt Cộng thì thay vì gọi là "phi cơ trực thăng" thì gọi là "máy bay lên thẳng", nhà "bảo sanh" thì đổi là "xưởng đẻ" vậy.... ôi...!!

c/...Nếu một vài gia đình, sau khi di cư ra nước ngoài, con cháu chỉ muốn gọi nội ngoại mình là Grandpa, Grandma ... làm cho ông nội, bà ngoại buồn phiền không ít, thì tổ tiên lâu đời của chúng ta, nếu có sống lại, mà không được nghe cái thứ tiếng mà xưa kia Quý vị đã từng được nghe, cũng đã từng ử dụng thì thử hỏi cái buồn sẽ sẽ sâu đậm đến như thế nào?..... Vả lại, đối với bản thân mỗi người, thì bất cứ lúc nào, cũng được tự do khấn nguyện Phật hay Buddhã, hay Bụt tùy ý thích."

Tổ tiên lâu đời của chúng ta ngày xưa vận khố, đến đời ông Cố, ông Sơ của chúng ta (tức là Tổ tiên gần) có lẽ vì thấy vận khố đi nhong nhong... khó coi quá cho nên bắt chước Tây, bắt chước Tàu may quần, may váy mà mặc cho dễ coi một chút, bây giờ thấy con cháu nghe theo lý luận của Tác giả NTP mà... cởi quần vận khố lại thì... có lẽ Tổ tiên của chúng ta sẽ... thở ra và mĩm cười..... (xin mượn mấy chữ...)

Có lẽ vì lo người ta sẽ nắm được cái "tẩy" nên đành phải nói một câu vuốt nhẹ nhẹ rất là.... ba phải.... :

Vả lại, đối với bản thân mỗi người, thì bất cứ lúc nào, cũng được tự do khấn nguyện Phật hay Buddhã, hay Bụt tùy ý thích.

Vì nếu thật sự tác giả có nghĩ như vậy thì bỏ công viết bài vận động thay từ "Phật" thành từ "Bụt" như tác giả đã nói ở đầu bài làm gì? Và lại còn than là phải mất mấy mươi năm nữa mới thay được từ "Phật" bằng từ "Bụt"....

Dĩ nhiên, việc thay đổi một tập quán, kể cả tập quán về ngôn ngữ, đòi hỏi cần có nhiều..... thời gian khá lâu, có thể đôi ba mươi năm, mới có thể thực hiện trọn vẹn được.Nhưng nếu có được một số đông người hiểu biết rõ lý do vì sao nên thay đổi như vậy, thì tiến trình thay đổi nhất định sẽ được thuận lợi nhanh chóng hơn.

Để kết luận, chúng tôi hoàn toàn đồng ý với tác giả Phan Mạnh Lương trên "Giao Điểm" là không cần phải vận động thay thế. Cứ tùy duyên, tùy cảnh, tùy thích mà dùng miễn đừng lầm lạc giữa phương tiện và cứu cánh.

Nhưng..... (lại chữ "nhưng") chúng tôi xin được không đồng ý với tác giả Phan Mạnh Lương trên báo "Giao Điểm" khi nói rằng:

Có dùng từ Bụt/ Phật hay không, hay dùng từ này mà bỏ từ kia thì cũng chẳng nhằm nhò, hề hấn gì....

Theo chỗ chúng tôi nghĩ thì không đơn giãn như vậy.... Bởi vì nếu người ta thay đổi được từ "Phật" thành từ "Bụt" thì tương lai về lâu về dài pháp môn Tịnh Độ có lẽ sẽ biến mất, mà pháp môn Tịnh Độ (niệm Phật) do chính Đức Thế Tôn khai sáng để dành cho quảng đại chúng sanh.... Nếu chúng ta khuyên một anh nông phu, bày vẻ cho chị bán hàng rong hay là một anh phu xích lô cách niệm Phật để tỉnh tâm hay để vãng sanh thì họ còn có thể làm theo được nhưng nếu gặp những người đó mà bảo họ mỗi ngày phải ngồi thiền vài ba mươi phút hay một tiếng đồng hồ thì làm sao họ thực hiện được? Cho nên chữ "Phật" còn thì pháp Môn Tịnh Độ mới mong còn có chỗ đứng để làm phương tiện dẫn dắt cho quảng đại quần chúng tìm về cuộc sống tâm linh cao đẹp như ý Đức Thế Tôn hằng mong muốn....

Thãm thương thay, trong thời hiện tại đã có xuất hiện mấy người chỉ vì bã lợi, danh, vì muốn cái bản ngã được tôn vinh mà họ đã rắp tâm tiêu diệt (?) pháp môn Tịnh Độ nói riêng và Đại Thừa nói chung, những người đó đâu có khác gì những người tự xưng..."vô thượng sư", "Thầy" nhân điện hay là một ông già tự xưng là "Bé"....?

Xin chấm hết bài này bằng lời dạy của Đức Thế Tôn được trích trong bài "Con đường chuyển hóa" của Giáo sư Trần Chung Ngọc - Giao điểm số 36:

"Này các bạn, các bạn đừng vội tin vào một điều gì dù điều đó là điều mà người ta thường nói đến luôn, dù điều đó có trong kinh điển, dù điều đó là do một bậc thầy mà thiên hạ tôn sùng nói ra. Các bạn chỉ nên chấp nhận và tin vào những điều mà các bạn thấy hợp với lý trí của các bạn...."

Minh Liên

Ý kiến của tác giả Vô danh

Melbourne , ngày 12/07/2001

Kính gửi ông Nguyễn văn Hóa

Tôi là một độc giả thường xuyên của trang nhà Giao Điểm trên mạng lưới Intenet . Tôi đã đọc qua những bài viết về Bụt hay Phật của hai tác gỉa Phan Mạnh Lương và Minh Liên , tôi xin có đôi chút ý kiến như sau:

1. Cả hai tác giả đều qúa chú trọng tới từ Bụt hay Phật mà quên đi cái tầm quan trọng của ý nghĩa hai chữ trên .Điều cần thiết là phaỉ hiểu rõ lịch sử và giáo lý của Đức Phật , tên gọi chỉ là cái bè để qua sông thôi , đến được bờ gíac ngộ rồi thì hãy quên bè đi.

2. Thầy Nhất Hạnh thích dùng chữ Bụt vì có lẽ dễ đọc cho ngườI Tây phương .Qua bên Úc này , một số ngưới mình phải sửa tên một chút để tránh sự khó chịu khi đọc theo lối tiếng Anh như các tên gọi Dung hay Phúc , được đổi thành Dzung hay Phook .

3. Tác gỉa Minh Liên có lẽ không lấy làm hài lòng về phương pháp truyền bá đạo Phật ở phương Tây của thầy Nhất Hạnh nên có vẻ khó chịu với những gì thầy NH đang thực hiện , sở dĩ thầy NH làm như vậy vì những lý do sau:

3i. Hiện nay thầy NH đang sống ở một nước Tây phương , có rất nhiều ngưới Tây phương muốn tìm hiểu đạo Phật nên cần phaỉ có một phương pháp học hỏi riêng cho họ , cũng giống như 20 thế kỷ trươc kia , khi đạo Phật truyền vào nước ta , chúng ta đã có sẵn truyền thống thờ cúng tổ tiên cũng như những niềm tin khác . Đạo Phật không chấp nhất vớI những điều đó , cho nên một sớ điều đã gây nên hiểu lầm sau này như việc cúng sao giải hạn, xin xăm v.v. như là nhửng tin tưởng có tính cách dị đoan, đồng nghĩa với những gì Phật dậy .

3.ii Các người Tây phương tìm đến vơi đạo Phật đều có một gốc rễ chung là Ky tô giáo , nó đã ăn sâu vào trong hành động , suy nghĩ rồi . Phật giáo không có khuyên hay ép họ từ bỏ hoặc vứt bỏ nguồn gốc như những nhà truyền giáo Ky tô đã và sẽ làm . Hơn nữa vừa giảng dậy Phật pháp , vừa giúp họ hiểu rõ Thánh kinh, Thánh kinh của sự hiểu biết , chứ không phải những gì được bộ máy tuyên truyền của những kẻ mệnh danh là khai phá, mở mang v.v. mà lại đi lập những tòa án để xét xử những người không cùng tôn giáo với họ. Cho nên thầy NH mới viết cuốn sách Living Buđha Living Christ . Đó chỉ là cái bè để giúp những người này qua sông thôi. Dần dần họ giác ngộ và không cần dùng cái bè đó nữa.

3.iii. Đối ngừơi Việt mình , thầy NH cũng muốn có những kinh sách dễ hiểu bằng tiếng Việt để mọi người có thể đọc và hiểu , nên viết rất nhiều sách với những mục đích trên . Như đã trình bầy ở trên , đó cũng chỉ là những cái bè , không hơn không kém.

Tôi cũng xin nói thêm , tôi không phải là đệ tử và cũng chưa bao giờ được gặp thầy NH.

Trên đây chỉ là những hiểu biết nôm na cua một người mới học Phật pháp, nếu có gì sai trái , xin các bạn độc giả vui lòng chỉ giáo .Thành thật cảm ơn . Cầu nguyện cho các bạn thân tâm thường an lạc.

Một Phật tử đã qui y từ lâu nhưng không còn nhớ được pháp danh.

 

      Home